Ο βασικός μεταβολικός ρυθμός (ή βασικός ρυθμός μεταβολισμού) είναι η ποσότητα της ενέργειας που καταναλώνει ο ανθρώπινος οργανισμός σε κατάσταση ηρεμίας, δηλαδή όταν οι μύες του σώματος δεν εκτελούν κάποιο έργο. Συνήθως μετριέται σε αριθμό θερμίδων ανά 24 ώρες και κυμαίνεται από άτομο σε άτομο, ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, το σωματικό βάρος, το γενετικό υπόβαθρο και άλλους παράγοντες. Τις περισσότερες φορές υπολογίζεται με διάφορους μαθηματικούς τύπους που λαμβάνουν υπόψιν τους παραπάνω παράγοντες, όμως η σωστότερη και ακριβέστερη μέτρησή του γίνεται με τη μέθοδο της έμμεσης θερμιδομετρίας. Ο εξεταζόμενος, νηστικός και σε κατάσταση ηρεμίας, αναπνέει μέσα σε μια ειδική μάσκα, η οποία επικοινωνεί με μια ειδική συσκευή. Αυτή έχει τη δυνατότητα να μετράει τα αέρια που εκπνέονται από το στόμα του εξεταζόμενου και βάσει αυτών να υπολογίζει τις θερμίδες που καταναλώνονται. Η εξέταση είναι απλή , ανώδυνη και διαρκεί περίπου 15-20 λεπτά.
Η μέτρηση του βασικού μεταβολικού ρυθμού είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εκτίμηση και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, καθώς βοηθά να εκτιμηθούν καλύτερα οι θερμιδικές ανάγκες του ατόμου και να υπολογιστεί το έλλειμμα θερμίδων και να σχεδιαστεί με σωστό τρόπο η καταλληλότερη δίαιτας για απώλεια βάρους. Παράλληλα, βοηθάει στην καλύτερη κατανόηση από την πλευρά του ατόμου με παχυσαρκία της μεταβολικής του/της λειτουργίας και την εμπέδωση των οδηγιών που του/της δίνονται από την ομάδα ειδικών για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
